Rokitnicki Jakub Stanisław h. Prawdzic (zm. 1689), rotmistrz wojsk kor., poseł na sejmy, chorąży dobrzyński. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny osiadłej w ziemi dobrzyńskiej, był synem Marcina i Swarackiej.

W r. 1648 R. podpisał elekcję Jana Kazimierza z woj. rawskim. Służbę wojskową w chorągwiach komputowych rozpoczął zapewne pod koniec t.r., po klęsce wojska kor. pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, w związku z nową rekrutacją do chorągwi. W r. 1651, jako rotmistrz własnej chorągwi kozackiej, uczestniczył w kampanii beresteckiej w pułku woj. brzeskiego kujawskiego Szymona Szczawińskiego. W październiku 1652 brał udział w popisie wojska pod Sokalem. Uczestniczył w kampanii żwanieckiej 1653 r., a jego chorągiew weszła w skład pułku pisarza polnego kor. Jana Sapiehy. W r. 1655 brał udział w kampanii przeciwko Szwedom aż do złożenia przysięgi przez hetmanów kor. Karolowi X Gustawowi (październik 1655). Ponownie podjął walkę ze Szwedami w lutym 1656. Miał wówczas stać na czele pułku hetmana polnego kor. Stanisława Lanckorońskiego, złożonego z 9 chorągwi. Wziął udział w bitwie z siłami margrabiego Fryderyka von Baden-Durlach pod Warką (7 IV 1656), a także w wyprawie wielkopolskiej pod rozkazami Stefana Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego. Pod dowództwem Czarnieckiego uczestniczył w wyprawie duńskiej wojsk sprzymierzonych przeciwko Karolowi X Gustawowi (od września 1658 do października 1659). Na przełomie lat 1658 i 1659 otrzymał za zasługi wojenne star. rypińskie. Uczestniczył R. w kampanii cudnowskiej 1660 r. W t.r. otrzymał prawdopodobnie star. dobrzyńskie. Chorągiew R-ego przystąpiła do konfederacji wojska kor. w l. 1661–2 w pułku substytuta Pawła Borzęckiego. Na sejm nadzwycz. 1662 r. R. posłował z ziemi dobrzyńskiej. Został wybrany na deputata «do aprobacji pewnych komisji», czyli do zatwierdzenia spodziewanego traktatu polsko-rosyjskiego. W r. 1664 otrzymał R. urząd chorążego dobrzyńskiego. Wziął udział w rokoszu J. Lubomirskiego, jednak jego chorągwi pancernej nie ma w wykazach wojska «in obsequio zostającego» ani konfederackiego. Zapewne był posłem od wojska związkowego podczas rozmów prowadzonych w Warszawie przez delegację konfederatów z dworem królewskim w sprawie restytucji Lubomirskiego i likwidacji związku, 16 X 1665 odebrał gratyfikację. Na sejm 1666 r. i pierwszy sejm 1668 r. posłował ponownie z ziemi dobrzyńskiej. W sierpniu 1667 przebywał we Lwowie w składzie komisji od wojska w sprawie wypłaty zaległego żołdu armii kor.

R. uczestniczył w sejmie elekcyjnym Michała Korybuta Wiśniowieckiego w r. 1669. Uczestniczył także w sejmie koronacyjnym w t.r. Wziął również udział w sejmie 1670 r. i podpisał się pod potwierdzeniem generalnym praw przez króla Michała. W październiku 1671 przybył do obozu wojsk kor. pod Ilińcami już po zakończeniu kampanii ukrainnej Jana Sobieskiego. Przywiózł 1 tys. czerwonych złotych, które Sobieski przekazał zaraz dowódcom Kozaków w służbie polskiej, Michałowi Chanence i Iwanowi Sirce, a także «klejnoty wojskowe» – insygnia hetmańskie dla Chanenki. W grudniu t.r. chorągiew R-ego została wraz z innymi rozproszona pod Trościańcem przez Kozaków Doroszenki. Na sejmie styczniowym 1672 r. posłowie wstawiali się za «żołnierzami trościańskimi», a kaszt. chełmiński Damian Kretkowski domagał się, aby «chorągiew jmp. Rokitnickiego, chorążego dobrzyńskiego, osobliwie od JKMci miała respekt i poratowanie». Za chorągwią R-ego ujął się też sejmik ziemi dobrzyńskiej w maju t.r. Na sejm nadzwycz. w t.r. R. posłował z tejże ziemi. Aktywnie uczestniczył w konfederacji gołąbskiej. Był często wysyłany na podjazdy, m. in. 24 X 1672 na czele kilku wielkopolskich chorągwi miał udać się do stacjonującej w Krupem piechoty kwarcianej z rozkazem niewykonywania poleceń Sobieskiego i pozostania na miejscu aż do przybycia pospolitego ruszenia. Został też wyznaczony do komisji lwowskiej do podziału hiberny. W r.n. R. wziął udział w styczniowym zjeździe generalnym konfederacji w Warszawie i przekształconym w sejm pacyfikacyjny i został obrany deputatem z koła rycerskiego do rady wojennej przy hetmanach kor. W instrukcji posłów od wojska kor. na ten sejm znalazło się oskarżenie R-ego o bezprawne wybieranie zasług przez jego chorągiew pancerną z woj. inowrocławskiego, które winno opłacać rotę wojewodzica rawskiego Kazimierza Grudzińskiego. Utrzymanie części nowo zaciągniętego towarzystwa chorągwi R-ego na tę kampanię przejęła na siebie ziemia dobrzyńska, zgodnie z uchwałą z 5 V 1673. W bitwie pod Chocimiem (10–11 XI 1673) stał R. na czele własnej chorągwi pancernej w sile 100 koni.

Elekcję Sobieskiego R. podpisał z ziemią dobrzyńską. Uczestniczył w kampaniach Jana III na Ukrainie w l. 1674–6. Zgodnie z uniwersałem królewskim z 22 XI 1674 poddano go pod komendę płka kozackiego Eustachego Hohola, który miał zająć Mohylów i tamże lokować ludzi na konsystencje zimowe. W r. 1675 zdarzały się przypadki dezercji podkomendnych R-ego. Jego chorągiew była w kompucie jeszcze 1 II 1677. R. uczestniczył w sejmie koronacyjnym Sobieskiego w Krakowie w r. 1676. Wziął udział w kampanii wiedeńskiej 1683 r. na czele nowo zwerbowanej chorągwi pancernej w sile 65 koni, która wchodziła w skład pułku chorążego kor. Rafała Leszczyńskiego (chorągiew tę zwinięto w czwartym kwartale 1687 r.). W r. 1683 R. zrezygnował z chorążostwa dobrzyńskiego na rzecz swego syna Jana i uzyskał dlań przywilej królewski na ten urząd. Na sejm 1685 r. R. posłował z ziemi dobrzyńskiej.

R. posiadał wieś Rokitnicę nad rzeką Pisą i Rusinowo koło Rypina w ziemi dobrzyńskiej. Star. rypińskie scedował synowi Janowi przed r. 1674. Skarb kor. zalegał z wypłaceniem zasług R-ego, zwłaszcza z okresu kampanii wiedeńskiej, jeszcze w r. 1722 sejmik woj. płockiego domagał się uregulowania tej kwestii. R. zmarł w Rusinowie 1 VII 1688, został pochowany 16 I 1689 w klasztorze Bernardynów w Skąpem.

Z małżeństwa z Aleksandrą (nazwisko rodowe nieznane) R. pozostawił syna Jana, star. rypińskiego, chorążego i star. dobrzyńskiego, posła na sejmy w l. 1678 i 1690. Żoną jego (zapewne drugą) była także Agnieszka z Łopacina, zm. w Rusinowie 20 VIII 1681 i pochowana w klasztorze Bernardynów w Skąpem 9 XI 1681. Brak wiadomości o potomstwie z tego związku.

Słown. Geogr. (Rokitnica); – Niesiecki, VIII; Uruski, XV; Elektorów poczet; – Czapliński W., Polacy z Czarnieckim w Danii (1658–1659), „Roczn. Gdań.” T. 9/10: 1936 s. 304, 335; Kersten A., Stefan Czarniecki, W. 1963 s. 283; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 III 64, 273–4; Łaszewski R., Ziemia dobrzyńska od połowy XV w. do upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej. Zagadnienia ustrojowe – dzieje polityczne, w: Studia z dziejów ziemi dobrzyńskiej XV–XX wiek, P. 1987; Ochman S., Sejmy lat 1661–1662, Wr. 1977 s. 249; Przyboś A., Konfederacja gołabska, Tarnopol 1936; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV, V, VI cz. 1 s. 234–5, VII cz. 2, VIII cz. 1 s. 262–3; tenże, Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, W. 1965; tenże, Wyprawa wiedeńska 1683, W. 1983 s. 179, 223; – Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 wraz z aktem konfederacji, Wyd. A. Przyboś, Wr. 1972 s. 43, 87, 111; Dzieje ziemi kujawskiej, Wyd. A. Pawiński, W. 1888 II; Hubert L., Pamiętniki historyczne, W. 1861 I; Lauda sejmików ziemi dobrzyńskiej, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1887, Akta Hist., X; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Wyd. J. Woliński, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., X cz. 2, XIII cz. 1, XVI cz. 2; Oświęcim, Diariusz 1643–1651; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I; Sobiesciana 1675, Wyd. J. Woliński, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 5: 1932 s. 236; Vol. leg., IV 880, V 48, 103, 336; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. II teka 11 nr 1447, ASW Dz. 85 nr 89 s. 1–8, Dz. 86 nr 61 s. 1–10, nr 123 s. 75–82, nr 124, Metryka Kor. nr 203 k. 329v.–330, nr 369 k. 37v.–38v., ASK Dz. VI (Asygnacje) ks. 4 k. 462, ks. 5 k. 570, 618, 823, 1075, ks. 6 k. 578, ks. 7 k. 796, ks. 8 k. 289, ks. 9 k. 129, 144, 347, 718, ks. 10 k. 298, ks. 11 k. 263, 271, 274, 371, ks. 12 k. 103, 116, 196, 424, ks. 13 k. 41, ks. 15 k. 89, ks. 16 k. 153, 553, ks. 17 k. 268, 346, 407, ks. 18 k. 41, 182, ks. 19 k. 341, ks. 20 k. 33, 273, ks. 23 k. 614, Arch. Zamoyskich nr 492; AP w Gd.: rkp. 300, 52/1313, rkp. 300, 29/167 s. 315v.; AP w Kr.: Rel. Castr. Sand. 131 s. 329–340; B. Czart.: rkp. 146 s. 229–233, rkp. 162 s. 493–497, rkp. 174 s. 437, rkp. 421 s. 139–140, rkp. 428 s. 175–180, rkp. 1957 s. 6–8; B. Ossol.: rkp. 11906 s. 1–8, rkp. 12806 s. 50–55; B. Raczyńskich: rkp. 375 s. 321–324; – Informacje Piotra Mysłakowskiego z W. na podstawie metryk zgonów z parafii rzymskokatolickiej w Rypinie i AGAD (ASW dz. 85 nr 105).

Mirosław Nagielski